Radyo Amatörü TELSiZCiLER için bir site
Ana Sayfa => Eksantrik Çalışmalar *** => Konuyu başlatan: TA5FA - 13 Mart 2018, 19:36:23
-
Konu: FT8 digital mode kullanımına başlangıç işlemlerini adım adım anlatım dökümanı
Hazırlayan: Şadan Özden TA4SO
FT8 DÜNYASINA GİRİŞ
Sürüm 1.0
Geçtiğimiz yaz aylarında amatör dünyamıza giren FT8 modu, propagasyon koşullarının bizler için hiçte iyi seyretmediği bu günlerde imdada yetişti. Eminim bu moddan haberi olan ve hatta kullanan pek çok amatör telsizci arkadaşımız var. Biz yine de yeni başlayacaklar ve merak edenler için giriş seviyesinde bir doküman hazırlamaya çalıştık. Kısmet olursa bu çalışmayı daha ayrıntılı hale getiremeye ve gerektikçe güncellemeye devam edeceğiz. İnşallah faydalı olur.
Öncelikle FT8 modu nedir diyecek olursak. RTTY, PSK, JT65 ve JT9 gibi dijital bir haberleşme modudur ve telsizimizi bir ses kartı üzerinden masaüstü veya dizüstü bilgisayarımıza bağlayarak çalışma yaparız. Peki, neden bu kadar popüler dersek PSK ve özellikle RTTY’a göre çok düşük sinyal seviyelerinde haberleşme yapılabilir. JT65 ve JT9’a göre 4 kat daha hızlı QSO imkânı sunar. Ve yine JT65’e göre daha az bant genişliği kullanır.
Peki, bu modla haberleşme yapabilmek için nelere ihtiyacımız var. Öncelikle SSB modda çalışan HF bir telsize ihtiyacımız var. Ve yine yukarıda bahsettiğimiz gibi telsizle dahili veya harici bir ses kartı üzerinden haberleşebileceğimiz bir bilgisayarımız olmalı. Bu ikisi arasında ses alışverişini sağlamak ve telsizin göndermeye geçmesini sağlamak için PTT kontrolünü sağlayan bir de arabirimimiz olmalı. Bu arabirimler hakkında dijital mod konularında epey yazıldı çizildi bu nedenle fazla detaya girmeyeceğim. Halihazırda psk, rtty, jt65 vs çalıştığınız bir sisteminiz varsa ek bir donanıma gerek yok zaten. Bilgisayarınızın hoparlör çıkışını telsizinizin ses (audio) girişine, mikrofon girişini de telsizin ses (audio) çıkışına direkt bağlasanız olur mu? Olur tabii ki fakat yine de bazı cihazlar bu konuda hassas olabiliyor araya bir hat trafosu koymakta fayda var. PTT kontrolü için bilgisayarınızın seri portundan (veya usb/seri dönüştürücüler üzerinden) kontrol eden devreler var bunlardan telsizinize uygun olan birini alabilir veya elinizden geliyorsa yapabilirsiniz. Eğer bilgisayardan telsizinizi kontrol eden usb vs bir CAT kablonuz varsa o da iş görür. Bunların yanında tüm bunları tek bir cihazda toplayan Signalink benzeri arabirimleri de alabilirsiniz. Arabirim vs konularında veya elektronikte fazla tecrübeniz yoksa lütfen bu işten anlayan birilerinden yardım alın. Aksi takdirde telsiz ve/veya bilgisayarınıza zarar verebilirsiniz. Bu konularda başta uyarı yapıyorum ve sorumluluk kabul etmediğimi belirteyim.
Telsiz, bilgisayar ve arabiriminiz hazırsa işin donanım kısmı tamam demektir. Şimdi gelelim yazılım kısmına. Öncelikle bilgisayarımızda saatimiz mutlaka eşgüdümlü evrensel saat dediğimiz UTC’ye ayarlı olmalı. FT8 modunda zamanlama (timing) çok önemli olduğundan Windows, Linux vs kendi saatini kullanmayacağız. Öncelikle bu saat ayarını aşağıda görülen Tarih ve saat ayarlarını değiştir bölümünden kapatacağız.
(https://2.bp.blogspot.com/-RkjbOs-B1zI/Wqf9p6LVK8I/AAAAAAAAvbs/Z2ojk_BRkoMfpyjJev3t99y4xmJ_WW4FACLcBGAs/s1600/1.jpg)
Bu bölüme girince İnternet Saati sekmesinden Ayarları değiştir’e girip İnternet saat sunucusuyla eşitle yanındaki tiki kaldırıyoruz.
(https://3.bp.blogspot.com/--jQxxmaQhAA/Wqf-CrNKF8I/AAAAAAAAvbw/xtFtrJrH3iwTxE30j7BO0Xn1l0j-DHPOwCLcBGAs/s1600/2.jpg)
Windows’un kendi saat uygulamasını kullanmayacağımıza göre bize yeni bir saat uygulaması lazım. Bu konuda size iki program önerim olabilir. İkisi de ücretsiz. Biri Dimension 4 (http://www.thinkman.com/dimension4 (http://www.thinkman.com/dimension4)) diğeri de Meinberg NTP (https://www.meinbergglobal.com/english/sw/ntp.htm#ntp_stable (https://www.meinbergglobal.com/english/sw/ntp.htm#ntp_stable)). Ben ikisini de geçmişte kullandım ve memnun kaldım. Bu programlar internet zaman sunucularına sürekli bağlanarak bilgisayarınızın saatini güncel tutar. Dolayısıyla FT8 için kullanacağımız bilgisayarımızın internet bağlantısı olmalı. Fakat diyelim ki evinizde veya çalışma yapacağınız yerde internet yok bu gibi durumlarda ben cep telefonu internetimi kablosuz üzerinden paylaşarak ilgili bilgisayarın bağlantı kurmasını sağlıyorum. Zaman ayarlaması için alınıp verilen veri miktarı çok düşük bu nedenle önemli bir kaybınız olmaz fakat yinede tereddüdünüz varsa yaklaşık 2 saate bir internetinizi bir 5 dakika açıp saat bilgisi almasını sağlarsanız gördüğüm kadarıyla bu kadarlık süreyi kullanacağımız program tolere edebiliyor. Diğer yandan GPS temelli sistemlerde bu amaçla kullanılabilir.
Saat ayarlama işimizi de hallettiğimize göre, esas kullanacağımız WSJT-X programının kurulum ve kullanımına geçebiliriz. Bu programı JT65, JT9 ve konumuz olan FT8 başta olmak üzere pek çok düşük sinyal koşullarında haberleşme modunu bizlere armağan eden Nobel Ödüllü Fizikçi K1JT Prof. Dr. Joe Taylor’un Princeton Üniversitesindeki resmi sayfası olan https://physics.princeton.edu/pulsar/k1jt/ (https://physics.princeton.edu/pulsar/k1jt/) linkinden indireceğiz. Bu programı sadece ft8 değil JT65 ve JT9 başta olmak üzere birçok mod için de kullanabileceğiz. Programın bu yazı hazırlandığında son stabil sürümü 1.8.0 sürümü idi. Programın işletim sisteminize uygun bir sürümünü https://physics.princeton.edu/pulsar/k1jt/wsjtx.html (https://physics.princeton.edu/pulsar/k1jt/wsjtx.html) linkinden indirebilirsiniz. Şu an 1.9 rc2 sürümü yayında fakat henüz test aşamasında olduğundan özellikle ilk başlayacaklar için kararlı hale gelmeden tavsiye etmiyorum. Diğer yandan WSJT-X ve sözünü etiğimiz haberleşme modları açık kaynak olduğundan FT8 v.b. çalışmak için JTDX gibi farklı amatörler tarafından yazılmış başka programlar da var fakat ben uzun süreli deneyimime dayanarak orijinal WSJT-X’i kullanmanızı tavsiye ederim.
İlgili adresten örneğin Windows için wsjtx-1.8.0-win32.exe dosyasını indirdik diyelim (genelde kullanıldığı için Windows dedim, sisteminiz Linux ise dağıtımınıza uygun dosyayı veya MAC kullanıyorsanız ilgili dosyayı indirirsiniz ).
(https://2.bp.blogspot.com/-oCO6mrZuHq8/Wqf_aknjEjI/AAAAAAAAvcI/bZ6o3APPg5MYOZEwx3t4b8lNU_Tiq4SKACLcBGAs/s1600/3.jpg)
İndirdiğimiz bu dosyaya çift tıkladığımızda karşımıza aşağıdaki gibi bir kurulum (setup) ekranı gelecek
(https://3.bp.blogspot.com/-xOzgLfhLlBs/Wqf_uqAYFzI/AAAAAAAAvcM/dsrgRF0SJes52ySD8GGx-Xyf1xs0OLCawCLcBGAs/s400/4.jpg)
Burada İleri’ye basarak devam ediyoruz, bir sonraki ekran lisans anlaşmasını kabul etmemizi istiyor
(https://2.bp.blogspot.com/---DtsagnG38/WqgACvEp6xI/AAAAAAAAvcY/rFLAHHa-K4wQjH3PuGa-LGW8B7uQlSdggCLcBGAs/s400/5.jpg)
El mahkûm Kabul Ediyorum diyeceğiz :)).
Bir sonraki ekran sistem yolu üzerine bu programı eklemek isteyip istemediğinizi soruyor. Eğer bilgisayarı farklı kişiler ayrı oturum açarak kullanıyorsanız burada 3. Seçeneği sadece siz kullanıyorsanız veya diğer kişilerde programı açabilsin istiyorsanız 2. Seçeneği seçin. İleri’ye basarak devam edin.
(https://1.bp.blogspot.com/-FhVZouurgLE/WqgsLA4uRmI/AAAAAAAAvcs/JFlC6Ns7RMcJ20HC2zfiSo-eQE7vUSC8ACLcBGAs/s1600/55.jpg)
Bu ekranda WSJT-X programının nereye kurulacağı soruluyor, ileri ile devam edelim
(https://2.bp.blogspot.com/-rSHUgmLSSP0/WqgsbpVqLVI/AAAAAAAAvcw/oBHAPffd-cYAbctEYtSc69gonvpcm2FdgCLcBGAs/s1600/56.jpg)
Bir sonraki ekranda ise Kur butonuna basarak kurulumu başlatalım
(https://1.bp.blogspot.com/-YhpF_P92ANg/WqgvSCNFUII/AAAAAAAAvdA/bgj6NdxA9MouVeUKUkcjkpShVWcCMrJlgCLcBGAs/s1600/57.jpg)
Kurulum işlemi başlıyor ve dosyalar kopyalanıyor
(https://1.bp.blogspot.com/-bR2xdCdHMxc/WqgvpNd79FI/AAAAAAAAvdE/np3zJoZsEBkaB7RCW2D36TW5KbhuQ-ijACLcBGAs/s1600/58.jpg)
Bir sorun çıkmazsa kurulum başarıyla tamamlanıyor.
(https://1.bp.blogspot.com/-23t4yppaDzI/WqgvpH4b-cI/AAAAAAAAvdI/Bo3WUHWoV4EX_Nkm4ja4teEJC0h10-2oQCLcBGAs/s1600/59.jpg)
Kurulum bitince gelen aşağıdaki ekranda, ayarları yapmak için wsjtx… programını çalıştır kutucuğunu eğer seçili değilse işaretleyip Bitir’e basalım.
(https://2.bp.blogspot.com/-XW_PNRv74DQ/Wqgwcr7XTpI/AAAAAAAAvdc/WAVHHHX084Ix_-E_PconRKqhwaPxwFQXQCLcBGAs/s1600/60.jpg)
-
Program çalışacak ve yaklaşık aşağıdaki gibi görüntü ile karışlaşacaksınız. (görüntü üzerine tıklarsanız büyür)
(https://1.bp.blogspot.com/-WNBNPBiHi_4/WqgwuhuZlrI/AAAAAAAAvdg/kmrwAHVN2H4gO67cIiuDH8gRK7yj-oQggCLcBGAs/s1600/61.jpg)
Şimdi temel ayarlarımızı yapacağız. Fakat ilk önce yapmam gereken temel uyarılar var öncelikle FT8 zayıf sinyallerle çalışılan bir mod olduğu için genelde 20 – 30W çıkış güçleri yeterli olacaktır. Çok uzak dxlerle çalışırken veya propagasyon şartlarının elverişsiz olduğu durumlarda bu gücü 80 100 W gibi değerlere geçici olarak çıkarabilirsiniz. Ama lütfen bunu sürekli kullanmayın. Hem bandı dinleyen diğer istasyonları rahatsız edersiniz hem de onların ses kartı yüksek sinyal seviyelerinde doyuma gideceğinden sizin sinyalinizi çözemezler (decode edemezler). Karşı istasyondan +10 db falan gibi raporlar almaya başladıysanız gücü hemen kısmalısınız.
Diğer bir uyarı yapmam gereken konu ise, anten ayarlarınızın vs oldukça düzgün olması. Çünkü FT8 ile QSO yaparken yaklaşık 13 sn boyunca cihazınız tam güçte gönderme yapacak. Ve bu her 15 saniyede bir tekrarlanacak. Dolayısıyla cihazınızın aşırı ısınıp zarar görmemesi için swr'si en düşük olacak şekilde anten ve tunerimizi ayarlayalım. Göz ucu ile de sürekli takip edelim, bu konu önemli.
Bu konuları hallettiysek ayarlarımıza geçelim. Öncelikle yukarıdan File menüsüne tıklayalım ve Settings’e tıklayalım.
Burada önümüze ilk önce General Sekmesi gelecek, bu menüde My Call kısmına çağrı işaretimizi, My Grid kısmına Locator bilgimizi yazalım. Diğer ayarlar aşağıdaki gibi olabilir.
(https://2.bp.blogspot.com/-brFpJdwFP7Q/WqgxrENHz-I/AAAAAAAAvds/ZTEK0Z1bxrAwIIl6x62qLdLLEGKKrRhmQCLcBGAs/s1600/62.jpg)
Bu ayarları yaptıktan sonra Radio sekmesine geçelim. Aşağıda görüldüğü gibi telsizimizi bilgisayardan kontrol ettiğimiz bir CAT kablomuz varsa açılır menüden cihazımızı seçebiliriz. Ya da usb - seri vs bir arabirim kullanıyorsak onun ayarlarını yapıyoruz. Burada ayarları yaptıktan sonra Test Cat butonuna basarak programın cihazı kontrol edip etmediğini Test PTT’ye basarak da programın cihazı göndermeye geçirip geçirmediğini test edebiliriz. Bu butonlara basınca yeşil oluyor ve cihazı kontrol ettiğini görüyorsanız ayarlarınız doğru demektir. Yoksa tekrar gözden geçirmelisiniz.
(https://4.bp.blogspot.com/-SoidkytdSkA/WqgysHHdkZI/AAAAAAAAvd4/WiBnPvPvbwgx5wBQ2B2KPKnedhyVKq4JQCLcBGAs/s1600/63.jpg)
Sonraki ayar yapacağımız sekme Audio sekmesi. Burada görüldüğü gibi telsizimiz hangi ses kartına bağlıysa (birden fazla ses kartınız varsa yoksa zaten tek seçenek olacaktır) Input ve Output için onu seçiyoruz. Diğer ayarlar görüntüdeki gibi kalabilir.
(https://3.bp.blogspot.com/--a_3bX46bOI/WqgysOkjJcI/AAAAAAAAvd8/Hu9YAQjcvfI35-HOAPsdi5kpFjLuwMvTgCLcBGAs/s1600/64.jpg)
Daha sonra TX Macros sekmesi var. Burada karşı tarafa standart mesajlar dışında göndermek istediklerimizi yazıyoruz. Örnek olarak aşağıda beni hazırladıklarım var. Sizde istediklerinizi üstteki kutucuğa (boşluklar dahil 16 karakteri aşmadan) yazıp Add ile ekleyebilirsiniz.
(https://2.bp.blogspot.com/-Scl8bK4JpcY/Wqgzb5YIT0I/AAAAAAAAveM/jbKYnuAUWTEInVAvv3_2P68pVexQDO7oACLcBGAs/s1600/65.jpg)
Bir sonraki ayar sekmemiz Reporting bölümü, burada işaretlemeniz gereken Promp me to log QSO kutucuğu. Böylece bir QSOyu tamamladığınızda WSJT-X size bunu kaydetmeniz için bir ekran getirecek. Alttaki bölümler yaptığınız QSOları spot atmanız ve diğer programlarla etkileşim için şimdilik onları boş bırakalım.
(https://4.bp.blogspot.com/-4mlumOc4Uq4/Wqgzb1CiY9I/AAAAAAAAveI/-ssJWIXRDi8ApBihBZd9I8YepFrwnhqggCLcBGAs/s1600/66.jpg)
Diğer üç sekmede (Frequencies, Colors, Advanced) şu an bir değişiklik yapmayacağız OK butonuna basıp çıkalım.
-
Ayarları yaptığımıza göre şimdi tüm işlemleri yapacağımız ana ekran ve kontrollerine bakalım. Bize lazım olacak tüm ekran ve kontrolleri aşağıdaki ekran görüntüsünde numaralandırdım ve madde madde açıklayacağım.
(https://4.bp.blogspot.com/-8E8hVq9ddPw/Wqg0Lhk7DRI/AAAAAAAAveY/6fXg8tznPh4wgluHcg4t9dGpr8Nh6a_lgCLcBGAs/s1600/67.jpg)
Üstteki menülerden File menüsünü ayarları yapmak için kullanmıştık diğerleriyle şu an bir işimiz yok. Şimdi 1 nolu Mode menüsünden WSJT-X’de çalışacağımız modu seçeceğiz. Biz bu anlatımda FT8’den bahsettiğimiz için onu seçeceğiz ama JT65, JT9 modlarını kullanacaksak yine bu menüden seçim yapabiliriz ve aşağıdaki işlemler çok ufak tefek değişiklikler dışında aynı olacaktır.
Ana ekranda iki pencere bulunmakta Soldaki pencere Band Activity penceresi ve birazdan gerekli ayarlamaları yaptığımızda burada o anda ilgili frekansta bulunan ve bize sinyali ulaşan (QSO yapan, CQ çağrısı yapan) tüm istasyonları görebileceğiz. JT ve FT modlarının en büyük üstünlüklerinin biri de bu. Yaklaşık 2.5 – 3 kHz bant genişliği içinde her şey olup bitiyor ve antenimize ulaşan tüm istasyonları aynı anda görebiliyoruz. Sağdaki pencere RxFrequency penceresi burada da adından tahmin edebileceğimiz üzere seçtiğimiz bir nokta frekansındaki istasyonları ve qso mesajlarımızı izleyeceğiz.
FT8 için her amatör bantta belirlenmiş çalışma frekansları var (Bu frekansları File/settings/frequencies sekmesinden görebiliriz, örneğin 20m’de 14074 gibi). 2 ile gösterdiğimiz kontrol, açılır menü şeklinde ve bize çalışacağımız bandı seçmemizi sağlıyor. Bir bant seçimi yapınca, hemen yanındaki 3 numaralı pencerede o banttaki FT8 frekansı görüntülenir. Eğer bilgisayardan telsizimize bir CAT kontrolümüz varsa, programdan bu bant seçimi yapılınca telsiz de ilgili frekansa geçecektir. Eğer böyle bir kontrolümüz yoksa bant seçimini yaptıktan sonra, telsizimizi bu frekansa kendimiz ayarlamalıyız. FT8 modu ile çalışırken telsizimiz hep USB modunda (veya telsizimizin marka/modeline göre USB-D ya da dijital) olacak.(40 80 160m v.s. hangi band çalışırsak çalışalım LSB değil hep USB).
FT8’de her bir mesajın gönderilmesi tam 0. 15. 30. veya 45. saniyede başlar (bu nedenle zamanlama çok önemlidir). Dolayısıyla tek (odd 15 ve ya 45.) ya da çift olan (even 00 ve 30.) saniyelerden hangisinde gönderme yapacağımızı 4 numaralı kutucuğu işaretleyerek yaparız. Bu kutucuk işaretliyse çift, değilse tek saniyelerde gönderim yapılır. Karşımızda QSO yapacağımız istasyon tek saniyelerde gönderim yapıyorsa biz çift saniyelerde gönderim yapmalıyız ya da tam tersi. Yoksa ikimiz de aynı zaman diliminde gönderip, aynı zaman diliminde dileyeceğimiz için birbirimizi göremeyiz. Eğer siz gördüğünüz bir istasyona çift tıklayarak çağrı başlattıysanız, bu seçimi WSJT-X otomatik yapacaktır. Bu kutucuğun altında gönderme (Tx) ve alma frekanslarını (Rx) belirleyebileceğimiz kutular var ama biz bu işlemi biraz sonra anlatacağımız widegraph penceresinden yapacağız dolayısıyla bunlarla da şu an ilgilenmiyoruz. FT8de kendi seçeceğimiz boş bir frekanstan gönderme yapacağımız için HoldTxFreq kutucuğu işaretli olsun.
Ayarlar kısmında yüksek gücün ses kartlarını doyuma götürerek çözme (decode) işlemini zorlaştıracağını hatta imkânsızlaştıracağını belirtmiştik. 5 numaralı bölüm bize gelen ortalama sinyal seviyesini gösteriyor. Çözme işleminde sorun yaşamamak için bu göstergedeki değer sinyal alımı sırasında 70 civarında ve yeşil renkte olmalı. Bunu da bilgisayarımızın ya da arabirimimizin mikrofon giriş seviyesini ayarlayarak yapacağız. Bu seviye kırmızı ise girişimiz çok yüksek, sarı ise çok düşük demektir. Her iki durumda da gelen sinyallerin çözülmesinde sıkıntı yaşanabilir. Bu sebeple sarı ve kırmızı renkler istenmez.
6 ve 7 numaralı kutucuklar bizlere QSO yaparken kolaylık sağlayacak özellikler ve FT8 ile birlikte WSJT-X’e eklendi. Yukarıda FT8 mesajlarının 15er saniyelik periyotlarla olduğunu belirtmiştik. Bu 15 saniyenin 13 saniyesi boyunca programımız gelen sinyali alır ve çözüp bize göstermek için sadece 2 saniyesi vardır. Bant içersindeki tüm mesajları da alıp çözdüğü için bize gelen mesajı almada ve bizim cevap vermemizde aksamalar olabilir. İşte 6 nolu AutoSeq özelliği bunun önüne geçiyor ve gelen mesaja içeriğine göre otomatik olarak cevap veriyor (ileride detaylı anlatılacak). 7 nolu Call 1st seçeneği ise siz çağrı yaparken programın ilk çözdüğü istasyona otomatik cevap verip, QSOyu başlatmasını sağlıyor. Özellikle yeni başlayanlar olmak üzere QSO sürelerini gereksiz uzatmamak için bu iki kutucuğu seçmenizi öneriyorum.
8 Nolu Enable TX butonu programın telsizimizi göndermeye geçirmesine izin vermeyi ve 9 nolu Halt Tx butonu herhangi bir anda (örneğin swr'nizin yüksek olduğunu fark ettiniz v.s.) göndermeyi durdurmayı sağlıyor.
10 no ile işaretlenmiş bölümdeki butonlar ve yuvarlak kutucuklar QSO sırasında göndereceğimiz mesajları seçmeyi sağlıyor. Eğer 3 no ile gösterdiğimiz AutoSeq özelliği işaretli ise program aldığı mesaja göre bunu otomatik yapacaktır. Mesela CQ çağrısı yapacaksak Tx 6 butonuna basmalı veya yanındaki kutucuğu işaretlemeli ve Enable Tx butonuna basarak göndermeyi aktif hale getirmeliyiz. Bu iki kontrolün farkı ne derseniz yuvarlak kutucuğu seçerseniz yanındaki mesaj bir sonraki periyotta (next), dikdörtgen butona basarsanız (tabii bunu sürenin ilk %10 veya %20’lik diliminde yapmanız gerekiyor) hemen gönderilir (now).
11 nolu kaydırma çubuğu Pwr ses kartı ve ALC üzerinden çıkış gücümüzü ayarlamamızı belirli bir aralıkta da olsa sağlar ve telsizimizin ön panel v.s. kolay ulaşabileceğimiz bir yerinde çıkış gücü kontrolü yoksa kullanışlıdır. En yukarda iken tam telsizimizin seçili gücünde çıkış yaparken aşağıya doğru kaydırırsak çıkış gücümüzü düşürmüş oluruz.
Settings bölümünde “Prompt me to log QSO” özelliğini seçtiğimiz için her QSO sonunda (TX5 aşamasında) WSJT-X QSOyu kaydetmemiz için bir Log penceresini otomatik olarak ekrana getirecektir. Ama bir sorun oldu ve TX5 aşamasına gelemedik fakat buna rağmen o andaki QSOyu kaydetmek için 12 nolu Log QSO butonuna basarak ta bu log kayıt onayı penceresini açabiliriz.
Bunlar dışında Monitor butonu basılı (yeşil) olmazsa gelen mesajlar çözülüp ekranda görüntülenmez bu nedenle hep açık olmalıdır. Erase butonuna bir kez basarsanız RxFrequency penceresini üst üste iki kez basarsanız Band Activity penceresini de temizler. Decode butonu en son gelen mesaj grubunu bir daha çözer (normalde her periyot sonunda WSJT-X bunu otomatik yapar ve bu butonun yanıp söndüğünü görürsünüz.) Tune butonu ise seçtiğiniz bant ve güçte sabit bir sinyal göndererek tunerinizi ayarlamak için kullanılır.
Şimdi bir de Wide Graph ekranına bakalım. Aşağıda görüldüğü gibi bir bu ekran WSJT-X programından ayrı bir pencere olarak açılır ve bize seçtiğimiz bantta yaklaşık 3 kHz bir bant genişliği içersindeki aktif istasyonları görüntüler.
Bu ekranı göremiyorsanız View menüsünden açabilirsiniz. Wide Graph ekranı için altta bir ayar bölümü bulunmakta. Bu ayarlardan Bins/Pixel görüntülenen frekans aralığını belirliyor. Bizim için 3000 Hz genişliğinde bir bant yeterli. Start 200Hz yazan kısım ekrandaki spektrumun hangi değerden başlayacağını seçiyor. N Avg kısmı görüntünün yenilenme hızını dolayısıyla spektrumun aşağıya akış hızını belirliyor. Palette kısmından spektrumda kullanılacak renkleri belirleyebiliyor ya da aşağıdaki kutucukdan hazır ayarların birisini kullanabiliyorsunuz. Diğer ayarlar yine bu ekranın kazanç ayarlarıyla v.s. ilgili. Bunları değiştirerek sonuçları görebilirsiniz. Standart bir kullanıcı için aşağıda bulunan görüntüdeki gibi ayarlar yeterli olacaktır.
Burada dikey şeritler halindeki yaklaşık 50 Hz genişliğindeki izler o an çağrı veya QSO yapan istasyonları, yatay ince çizgiler ise her 15er saniyelik periyotları görüntülemektedir ve sürekli aşağıya doğu bir akış halindedir. Bir istasyonun sinyali size ne kadar güçlü geliyorsa izi de o kadar belirgin ve rengi kırmızıya doğru gider. Zayıf sinyaller ise daha açık sarı renkte belirsizdir. WSJT-X programı her 15 saniyede bu sinyalleri -24db’ye (yanlış duymadınız, neredeyse gözünüzle sor seçebileceğiniz kadar belirsiz ve zayıf) kadar çözer ve sinyal seviyesini ölçer. FT8’in DX çalışmalarında ve kötü propagasyon koşullarındaki gücü de buradan gelir. Çözülen tüm istasyonlar ve mesajları Band Activity penceresinde dB cinsinden sinyal şiddetleri ile birlikte görüntülenir. SSB, CW ve diğer modlardaki 59 veya 599 gibi RST raporlarının yerini JT ve FT modlarında dB cinsinden sinyal şiddetleri almıştır ve karşı istasyonla QSO sırasında locator bilgisi ve bu raporlar değiş tokuş edilir.
Bu ekranda en üstte kırmızı ve yeşil renkte iki tane işaretçi görmektesiniz. Bunları Mouse ile sağa sola hareket ettirebilirsiniz (Mouse ile kırmızı işaretçiyi hareket ettirmek için klavyeden shift’e, ikisini aynı anda hareket ettirmek için ctrl tuşuna basılı tutulmalıdır). Kırmızı olan bizim gönderme frekansımızı belirlerken yeşil olan alma (dinleme) frekansımızı gösterir. İşaretçilerin yerini değiştirince program ekranındaki TX ve Rx pencerelerinde bulundukları frekans görüntülenecektir. Tx←Rx ve Rx←Tx butonları ise bunları birbirine eşitlemeyi sağlar.
Şimdi zaten FT8 için örneğin 14074 gibi sabit bir frekans var demiştik bu ne frekansı derseniz olay şöyle oluyor: Telsiziniz örneğin 20m bandı 14074 kHz’e ayarlı ve bu sabit fakat burada bant içersinde seçeceğiniz frekans Hz olarak ses kartınızca bu sabit frekansa ekleniyor. Yani örneğin siz bu ekranda kırmızı işaretçinizi 900Hz’e getirdiniz sinyaliniz 14074 kHz + 900 Hz = 14074,9 gibi bir frekansta telsizden gönderilecektir. FT8 popüler bir mod olduğundan ve bantlar genelde kalabalık olduğundan başkalarının üstüne çağrı yapmamak için birkaç periyot izlemeli ve boş bir frekans belirleyerek kırmızı işaretçimizi o frekansa getirerek çağrımızı yapmalıyız (amatör telsizci genel işletme ve etik kuralları aynen burada da geçerlidir). FT8’de tüm bandı herkes aynı anda görebildiği için esas olarak alma ve gönderme frekanslarının ayrı olduğu (Split dediğimiz) moda çalışmak daha uygundur. Yani sizin görüşmek istediğiniz istasyonun izi üzerine gelmeniz gerekmez. Boş bir yer seçer ve oradan çağırısınız, QSO yaparsınız hatta QSO sırasında sizi rahatsız eden, üstünüze veya çok yakınınıza gelen bir istasyon olursa bu frekansı değiştirirsiniz. Yeşil işaretçi ise siz QSO yapmaya başlayınca otomatik olarak ilgili istasyonun üstüne gelecektir sizin bir değişiklik yapmanıza gerek yok.
(https://2.bp.blogspot.com/-hy28tD9trLY/Wqg4o159i0I/AAAAAAAAvek/caJBuXkPUrYfYzlqfwqRgBE_2aT-US2RQCLcBGAs/s1600/68.jpg)
-
Programla ilgili bütün detayları ve ayarları öğrendiğimize göre artık QSO yapmaya hazırız. Önce çalışacağımız bandı program üzerinden seçelim, belirttiğimiz gibi CAT benzeri kontrolümüz varsa telsizimiz ilgili frekansa geçecek yoksa bu frekansı telsizimizden biz seçeceğiz. Şimdi WideGraph ekranında aşağıya doğru akan izleri yukarıdaki şekle benzer biçimde görebilmemiz lazım. Göremiyorsak bunun birkaç nedeni vardır, ya bilgisayarımızın ses girişine telsizimizden gelen ses sinyali ulaşmıyor veya seviye çok düşük ya da çok yüksektir (ana ekran görüntüsünde 5 numara ile belirttiğimiz seviyeye dikkat edelim). Diğer bir ihtimal ise o an aktif olmayan bir bandı seçmiş olabiliriz (örneğin gündüz vakti 160M bandını ya da kış aylarında 10M bandını seçmişsek bu durumlarla karşılaşabiliriz. Anteni de takmamış olabiliriz :)) ). Tüm bu durumlarda ayarlarımızı yeniden gözden geçirelim. Anten, tuner v.s. ilgili banda ait ayarlarımızın da düzgün olduğunu kontrol edelim. Her şey tamamsa Tune butonuna bir kez basalım cihazımız göndermeye geçiyor mu ve swr değerimiz makul bir seviyede mi görelim sonra tekrar Tune butonuna basıp göndermeyi durduralım. Bu kısım da tamamsa artık nasıl QSO yapacağız onu görelim.
(https://2.bp.blogspot.com/-cnKal79DEBU/Wqg-Vtl9siI/AAAAAAAAve0/5jBJyy5Qs-kWry1nwEdwIkxP6MM7ZrlawCLcBGAs/s1600/2018-03-14_00-10-26.jpg)
Fakat bir konuyu eklememiz lazım 73 ihtiyaridir(isteğe bağlı) Pile up altında çalışan istasyonlar cevaben 73ü göndermeyebilir.
Görüldüğü gibi yaklaşık bir buçuk dakikada QSO’muzu tamamladık. Bazen bizim veya karşı tarafın gönderdiği mesaj alınamayabilir ya da gelen sinyali program çözemeyebilir. Bu durumda eğer WSJT-X’in AutoSeq özelliği seçiliyse program aynı mesajı tekrar gönderir. Eğer QSO’yu biz yönlendiriyorsak bizimde yine bu sıraya uygun olarak aynı mesajı tekrar göndermemiz gerekebilir. FT8 QSOların tamamlanması (geçerli sayılması) için çoğu amatör tarafından dB şeklindeki raporların karşılıklı alınıp verilmesi (aynı diğer modlardaki 59 veya 599 raporları gibi) yeterli sayılmaktadır. Eğer CQ çağrısı yapan taraf bizsek, yine karşı istasyon benzer şekilde bize locatoru ile çağrı yapar ve yine aynı sırada QSO gerçekleşir. Bazen karşı istasyon (örneğin TA3MHA olsun) bize TA4SO TA3MHA KM38 şeklinde değil de direkt raporla (TA4SO TA3MHA -17) gibi çağrı yapabilir. Bu durumda yine biz (TA3MHA TA4SO R-12) şeklinde devam ederiz. Bu özellikle nadir veya kısa süreli aktif olan dxpedition istasyonlarını çağırmada yaygın olarak kullanılır. Amaç QSO süresini azaltmak ve birim süredeki QSO sayısını arttırmaktır. Yine böyle durumlarda (TA4SO TA3MHA RR73) gibi iki mesajın (RRR ve 73) birleştirerek kısaltıldığını görebilirsiniz. Bunu yapmak için Tx 4 butonuna üst üste iki kez tıklarsanız RRR mesajı RR73 haline dönüşecektir.
Bir FT8 QSOsuna şimdi bir de ekran görüntüleri ile bakalım;
İlk ekranda gördüğünüz gibi 80M bandı seçilmiş durumda ve ben önce Tx 6 sonra Enable Tx butonlarına basarak CQ çağrısını başlatmışım, bu çağrılarım RX Frequency penceresinde de görüntüleniyor. Bu gönderme (Tx) anında alınan bir görüntü olduğu için sadece Enable Tx butonu kırmızı halde. Txeven/1st kutucuğu işaretli olduğu için 22:00:30 yani çift saniyede göndermeye başlamışım.
(https://2.bp.blogspot.com/-cyGEtmjIX98/WqhAgyhBEPI/AAAAAAAAvfA/RgvPuvFkFlk7yrM_pE4EdUa8glvFapyTgCLcBGAs/s1600/69.jpg)
Bir sonraki ekranda benim program 22:30:00 da yaklaşık 13sn gönderim yaptıktan sonraki 15 saniyelik periyotta (22:00:30 – 22:00:45) bekliyor ve bu periyotta SV2HJR istasyonu çağrıma cevap veriyor. WSJT-X Auto Seq açık olduğu için, bu mesajı alınca otomatik olarak onun raporunu (+4dB) 22:01:00’da gönderiyor.
(https://2.bp.blogspot.com/-saIQb2P6uvA/WqhAg6QnDXI/AAAAAAAAvfE/JQeMK9vHKck3NchpmccWy4M-dcjC9F5rACLcBGAs/s1600/70.jpg)
Devamında ise SV istasyonu bana raporumu gönderiyor ve ben de ona RRR alındı mesajımı gönderiyorum.
(https://4.bp.blogspot.com/-dXPBsy5zrH0/WqhA7EOsOQI/AAAAAAAAvfM/TFn0tFFMlTgA9Ynu3UKefqNw1KgVBGuBwCLcBGAs/s1600/71.jpg)
Ve en sonunda karşılıklı 73 mesajlarımız geliyor ve WSJT-X bu QSOyu logumuza kaydetmemiz için bir ekran getiriyor. Artık bilgileri kontrol edip OK butonuna basarak logumuza kaydedebiliriz.
(https://4.bp.blogspot.com/-ChkrWRoDjFE/WqhA7CYlgpI/AAAAAAAAvfI/4umEyZoYP3cIyOYloF87oMLpmxLCqQFxgCLcBGAs/s1600/72.jpg)
WSJT-X yaptığınız bu QSO bilgilerini adiflog olarak kendi kayıt defterine kaydeder. WSJTX’in kayıt defterine “File” menüsünden “Open log directory” sekmesini tıklayarak ulaşabiliriz. Bu sekmeyi tıkladığımızda açılan penceredeki “wsjt_log” isimli dosya, WSJTX programının logları kaydettiği adi dosyasıdır. Siz buradan başka bir log programına yada lotw, eqsl, QRZ.com, Clublog gibi sitelere aktarabilirsiniz. Bu logu silmemenizi hatta başka pc ye vs taşırken onu da taşımanızı öneririm. Bunun sebebi yukarıda görülebileceği gibi WSJT-X, Band Activity penceresinde görüntülenen istasyonların hangisi ile daha önce görüştünüz hangisi sizin için yeni bir dxccv.s. bunları bu kayıt defteri sayesinde farklı renklerle gösterebilir.
Son bir ek olarak pskreporter veya hamspots sitelerine üye olarak (üyelik ücretsiz ve basit bir işlem) FT8 sinyalleriniz nerelere kaç dB ulaşmış veya bütün amatör bantlarda hangi istasyonlar aktif görebilirsiniz.
Şimdilik son noktayı koyarken bir teşekkür bölümü de eklemek istiyorum. Öncelikle FT8’i amatör hayatımıza sokan K1JT Joe Taylor ve K9AN Steven J. Franke’ye (ki bu mod onların isimlerinden adını alıyor, Franke ve Taylor) minnettarız. Bu belge, görseller v.b. hazırlanırken ve defalarca gözden geçirilirken kendileri de aktif birer FT8 kullanıcısı olan değerli büyüğüm TA3MHA Ateş ERİM, kıymetli dostum TA1MFR Alguhan AKŞAR ve sevgili eşimTA3IP Pınar ÖZDEN’in büyük katkıları oldu öncelikle onlara teşekkür etmek istiyorum. Bu yazının hazırlanması için beni uzun zamandır teşvik eden, internet ortamında sizlerle paylaşılması için destek olan sayın TA5FA Mehmet ADIGÜZEL’e ve biz TA amatör telsizcileri için güzel bir paylaşım ortamı sunan sevgili amcamız :) TA8A Bilal Ekmekçi’ye de şükranlarımı sunarım.
Umuyorum ilgilen arkadaşlar için en azından başlangıç düzeyinde yararlı bir kaynak olmuştur. Havada inşallah daha çok TA istasyonu duymak ve görmek dileğiyle 73…
TA4SO Şadan ÖZDEN
-
Dokümanın pdf formatında https://drive.google.com/file/d/1dDLPNSgp_A_spGrsx0AA-ue3ezU7oS9Z/view?usp=sharing linkinden ulaşabilirsiniz.
Konuyla ilgili Sor & Cevap başlığına http://www.telsizciler.org/index.php/topic,38274.msg130402.html#msg130402 linkinden ulaşabilirsiniz.