Değişik zamanlarda WA, telefon, messenger ve düzenlediğim sohbet yemeklerinde özellikle 160/80/60/40 metre bantlarında gürültü sorunu çeken ve bunu gidermek için çare arayan, başta mini-whip olmak üzere değişik anten arayışlarına giren arkadaşların sorunlarına bireysel olarak cevaplar verdim ve veriyorum. Son olarak değerli TA5FA Mehmet Bey de mini-whip sorunlarını benimle paylaşıp, çeşitli sorular sorunca, daha fazla arkadaşımızın yararlanabilmesi için konuyu detaylı olarak bu konu başlığı altında yazmaya karar verdim.
8 Band all-mode DXCC yaptıktan sonra sıra Gentleman's Band veya Top-Band denilen 160 metre bandına gelince RFI, EMI (Radyo Frekans Enterferansı, Elektromanyetik Enterferans) kavramları ile yakından tanışmak zorunda kaldım. Aslında 80 metre bandını bitirirken bu konuda hafif görüşmelerim oldu ve sorunları 4 değişik kısa dalga anteni ve dual aktif loop ile bir süre geçiştirdim ama son DXCC sırası 160 metre bandına gelince, sorunun köküne inmek gerektiğini anladım. İlk olarak 160 metre bandında değişik antenlerle IC-7610 ekranını en büyük Spectrum Scope moduna getirerek ekran kopyaları aldım, sonra cihazı aküden besleyerek, gece yarısı önce kendi dairemin elektriğini kestim, ekranda takip ettiğim enterferans(lar)ın benden kaynaklamadığını görünce TA1LLL ile apartmanın diğer dairelerini ve dükkanlarını denedim. Sonuç olarak bir daire ve bir dükkandan kaynaklandığını gördüm. RFI imzalarını çıkarıp SDRPlay RSP1 ve onunla çalışan Spectrum Analyser programı (
https://www.sdrplay.com/downloads/) ile inceleme yapmaya başladım, her iki gürültü kaynağının da çok geniş bantlı olarak çalıştığını ve apartmanın aileye ait her dairesine/dükkanına enterferans yaptığını (!) tespit ettim. Enterferansın özellikle televizyon olan yerlerde, banyo/mutfak ve kalorifer yanında arttığını gördüm. Sonuçta RFI'ın birincisi bozuk bir Digiturk alıcısı çıktı, gerek çanak anten kablosu, gerekse aynı akıllı TV'ye bağlı KabloTV sistemi ve gene ona bağlı Kablo Internet'in diğer ethernet kablolarını anten olarak kullanarak tüm apartmana yayın yapıyordu. Diğeri ise dükkanlardan birisinin büyük LED levhasının SMPS'inden kaynaklanıyordu. Besleme gürültüyü evin elektrik kabloları üzerinden yayıyordu. Ayrıca bu besleme dükkanın kendi televizyonunun alışını bozunca, bir elektrikçi şaseyi kalorifere bağlayarak o sorunu çözmüş. Ama merkezi kalorifer sistemi suyu azalınca otomatik alsın diye su sistemine bağlı olunca, enterferans özellikle evin su ve kalorifer borularını kullanarak yayılıyor, banyo/mutfak ve kalorifer yanında artıyordu. Bu ölçümü kendi imalatım shielded loop anten ve VX-3 cihaz ile yaptım, bilgi için
https://youtu.be/Ivr9VbSgjUU Her iki bağımsız birim ile konuşarak, SMPS'i linear besleme, Digiturk'u sadece servis ücreti vererek daha yeni model bir alıcı ile değiştirerek çözdüm, Digiturk konuya vakıf, enterferans nedeniyle değişim talebinde bulunmanız yeterli. Bu durum bana kalorifer ve su borusu hattımın toprak olarak kullanılamayacağını, hatta kuplajla enterferans taşıyıcısı olabileceğini gösterdi.
Daimi enterferansları yok edince artık sıra 160 metre bandına gelmişti, gündüz baktığımda yatay polarizasyon antenlerde S2, dikey polarizasyonlu antenlerde S3-4 band gürültüsü bana büyük bir ümit vermişti. İlk gece 160 metrede Kanada, Hong Kong yapınca, bu iş tamam dedim ama ondan sonraki gecelerde değişik zamanlarda gelen giden, zaman zaman S9+10dB RFI görünce önce bunların tek tek bulunması için SDRPlay, tablet ve shielded loop ile portatif bir düzen kurdum ve ava başladım, bulduklarım arasında wireless charger, pop-corn makinası, negatif iyon verici, korozyon önleyici v.b. bir çok cihaz vardı. Bunlar süreli çalışan (bir çalışıp bir duran) aletler olduğu için her birini bulmak ve devre dışı bırakmak çok zordu, başka bir yöntem gerekiyordu. İşte bu dönemde wini-whip ile tanıştım, önce değerli TA3EN Hüseyin Bey'in anteni ile başladım ve sonra orijinal PA0RDT Roelof'un mini-whip'ini aldım ve kendisiyle haberleşmeye ve deneyimlerimizi birbirimize aktarmaya başladık. Hem onun tavsiyeleri hem de kendi geliştirdiğim yöntemlerle mini-whip'ten tam randıman almaya başladım. Artık sporadik olarak gelişen ve kısa süreli herhangi bir enterferans başladığında 4 normal antenim ve iki aktif RX antenim arasında geçiş yaparak enterferansı ortadan kaldırabiliyorum. Duruma göre Ant1'den gönderme yapıp, Ant2 veya RX-Ant üzerinden dinleme yapıyorum. Gerekirse cihazda iki ayrı tuner olduğu için kulaklık ile diversity rx yapıyorum.
Asimetrik çalışan, balanssız antenlerde en büyük sorun, koaksın dış yüzeyi üzerinden gelen gürültü, bu kesildiğinde orijinal mini-whip mucize yaratıyor. Gereken önlemler alındığında mini-whip özellikle 160m ve 80m bandında mükemmel bir performans sağlıyor. Şimdi bu önlemlere gelelim:
1) Mini-whip her türlü metalden en az 5m uzakta olmak zorunda, Roelof antenle gelen broşür mektupta ve aşağıdaki makalesinde gürültü bulutu dışına çıkmak için 5m tavsiye ediyor (At a distance of five meters from the house the noise was virtually gone and weak stations could be received well... (A)
http://www.arimodena.it/tecnica/progetti/mini-whip/doc/article-pa0rdt-mini-whip.pdf 2) İniş kablosu mutlaka saf bakır canlı uç ve saf bakır double shielded (örgü+bakır folyo) olmalı, günümüzde metal buharlı plastik folyo kullanılıyorlar, bunlar işe yaramıyor.. Ayrıca kablo saf bakır olmazsa DC besleme kaybı büyük oluyor, aktif anten yeterli beslenmiyor. En iyisi Hyperflex 5 kablosu, 105dB ekranlama sağlıyor. Gerekli bilgi burada (B) (
https://www.bonito.net/newsroom/why-even-good-antennas-need-good-coax-cable/?lang=en) Mehmet Bey RG-58 bu iş için kesinlikle yeterli değil, tek ekran ve o da %70 gibi örülü. Alıcıda bile RG-58 kullanmam, kullandığım en düşük kablo RG-213'tür.
3) Orijinal mini-whip'in yaklaşık 1 senedir gönderilen 3. Jenerasyonunda Roelof Bakker anten kablosunu galvanik olarak alıcıya bağlamıyor, bir izolasyon trafosu üzerinden gürültüyü filtre ederek veriyor. 2. Jenerasyonda dış örgüyü sistemden ayıran bir jumper koymuştu. Eğer en yeni orijinal mini-whip kullanıyorsanız zaten içinde var, yoksa iniş kablosu üzerinden gelen gürültüyü kesmek için bir de galvanik anten izolatörü kullanmanız lazım. Örnek (C)
https://hamradioshop.net/en/Accessories/Galvanic-Antenna-Isolator-GI1000.html Ayrıca bu dokümanda da geniş bantlı izolasyon trafosu konusunda bilgi var (D)
https://www.dl4zao.de/_downloads/Miniwhip_reloaded.pdfPA0RDT sürekli olarak hem aktif antenini hem de filtreleri koyduğu power injector'u geliştiriyor ve çok kopyalandığı için artık orijinal şemasını internette yayınlamıyor, mevcutlar çok eski ayrıca kutusu açılmasın ve mutlak su izolasyonu sağlasın diye resin ile kapatılıyor. Bir yazışmamızda Roelof J310'ları toptan alıp tek tek ölçtüğünü sadece verimli olanları kullandığını söylemişti. TB5X de forumda bu konudan bahsetti...
4) Roelof mini-whip'n ilk versiyonlarında kutu boyutlarını ve kapasitif anten yüzeyini büyük tuttuğunu, bunun bazı cihazlarda aşırı yükleme (overload) yaptığını, bu nedenle anten alanını küçülttüğünü, seçmece JFET kullandığını eğer yeterli sinyal gücü sağlanmazsa, sadece artık boyutunu çok küçülttüğü antenin yükseltilmesi gerektiğini söylüyor. (A) dokümanın 14.sayfasına bakıldığında antenin 480cm net yükseklikte normal verimle (0dB) çalıştığı, daha aşağıda relatif sinyal kaybı olduğu yazıyor. Bu nedenle ben dahil çoğu kullanıcı son jenerasyon bu küçücük anteni 10 metre yüksekliğe çıkartıyor, minyatür 3G anten ince fiberglass direği eğmiyor. Böylece 5 metreden sonra elektromanyetik gürültü bulutu kayboluyor ve 10 metrede antenin alış verimi mükemmel artıyor.
5) Roelof tüm broşürlerinde iniş kablosunun belirli bir noktada bir klemps parçası üzerinden topraklanması gerektiğini yazıyor, (B) dokümanın en altında, Grounding bölümünde fotosu var. Ben bu konuyu biraz daha ileri götürerek iniş kablosunun cihaz ve anten direğinin altına çok kaliteli bir CMC (Common Mode Choke) filtresi de kullanılması gerektiğini tespit ettim. Common Mode gürültü sadece şase üstünden alıcıya gelmiyor, damda antene kuplaj yapıp canlı uçtan da cihaza geliyor. Ben kaskad dizaynda yapılmış bu filtreleri kullanıp çok iyi verim alınca, belgeleyerek sonuçları Roelof'a bildirdim, o da CMC filtreleri kullanarak değişik ortamlarda test etmiş ve ortalama 3S (max 5S!) gürültüyü yok ettiğini tespit etmiş, ben de yaklaşık bu sonuçlara vardım. Örnek bir CMC Noise Filter için (E)
https://hamradioshop.net/en/Accessories/Filter/CCMC30-Common-Mode-Noise-Filter.html Özetlersem sadece biraz bakır levha, bir pimaş boru, bir JFET, bir de switching transistor kullanarak yapılan bir mini-whip kopyası eğer şehir içindeki elektromanyetik gürültü bulutu içinde yaşıyorsanız çok verimli olmuyor (kırsal alanda zaten mini-whip'e gerek yok..). Eğer iletken olmayan bir direkle 5-10 metre yükseltirseniz, Hyperflex 5 kablo, galvanik izolasyon trafosu (ya da orijinal 3G mini-whip), çok kaliteli CMC filtreler kullanırsanız mini-whip anten ile gün boyu 60 kHz 77.5 kHz üzerinden yayın yapan VLF saat vericileri dahil her türlü frekansı çok temiz bir şekilde dinleyebilirsiniz. Ben eskiden VLF/LF frekanslarının sadece geceleri dinlenebileceğini sanırdım, bu sistemi kurduktan sonra gündüzleri de Time Signal ve NDB (Non Directional Beacon) sinyallerini alabiliyorum. D katmanı zayıflatması bir türlü kompanze edilebiliyor.
RFI denilen illet sadece radyatif olarak havadan gelmiyor; kondüktif, endüktif ve kapasitif olarak da alıcımıza bir kuplaj yolu bulmaya çalışıyor ancak bunu değişik filtreler kullanarak engelleyebiliyoruz. Bu konuda bilgi için (F)
http://audiosystemsgroup.com/RFI-Ham.pdf bakabilirsiniz.
Bana RFI sorununuz varsa ölçümleriniz, ses ve SDR görüntü kaydınız, yok etmek için yaptıklarınız ile ilgili detayları vererek bu konu altında soru sorabilirsiniz, elimden geldiğince yardım etmeye çalışırım ama lütfen detaylı bilgi vermeden S9+ gürültü duyuyorum, ne yapayım gibi jenerik soru sormayın, kolay gelsin...
73, Ercan - TA1L
